Żurawina w kuchni i w domowej apteczce

Żurawinę stosowano w medycynie już w dawnej Polsce, jako środek o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym, zwłaszcza w dolegliwościach dróg moczowych i pęcherza. Znana była także jako środek grzybobójczy. Pierwsze wyniki badań naukowych, wykazujące lecznicze działanie żurawiny na układ moczowy, opublikowano w roku 1840. Obecnie żurawina zaliczana jest do grupy naturalnych antybiotyków obok czosnku, sosny i oregano. Poznajmy ją bliżej.

Krzewinka z rodziny wrzosowatych

Ta zimozielona krzewinka występuje w naturze w klimacie umiarkowanym i subpolarnym. Na świecie występują dwa jej gatunki: Vaccinium macrocarpon Aiton (żurawina wielkoowocowa) oraz Oxycoccus palustris (żurawina błotna). Oba można spotkać w Ameryce Północnej (Kanada i północno-wschodnie stany USA), natomiast w Europie, w tym w Polsce, rośnie jedynie żurawina błotna. W większych ilościach występuje na Lubelszczyźnie, Mazurach i Pomorzu. Dojrzałe owoce obu gatunków są intensywnie czerwone, w smaku cierpkie i kwaśne, żurawina błotna ma owoce mniejsze o nieco łagodniejszym smaku. Żurawina często jest uprawiana w przydomowych ogródkach.

Właściwości żurawiny

W składzie dojrzałych owoców znajdujemy obfitość witamin, w tym głównie B1, B2, B3 (niacyna), B9 (kwas foliowy), C i E. Ponadto zawierają one sole potasu, wapnia, żelaza, sodu i fosforu. Cierpki posmak żurawina zawdzięcza kwasom organicznym, w tym jabłkowemu i cytrynowemu, natomiast kwas benzoesowy stanowi jej naturalny konserwant. Oprócz tego w żurawinach znajdują się antyoksydanty - flawonoidy i antocyjany oraz cukry - glukoza i fruktoza. W szklance dojrzałej żurawiny jest około 30 mg witaminy C i około 3,2 g błonnika.

Antyoksydanty (przeciwutleniacze) blokują namnażanie się bakterii Escherichia coli, wywołujących stany zapalne dróg moczowych, jak również odpowiedzialnej za tworzenie się owrzodzenia żołądka i dwunastnicy Helicobacter pylori. Flawonoidy zmniejszają ryzyko miażdżycy i chorób serca oraz działają przeciwnowotworowo i regulują poziom "dobrego" cholesterolu HDL.

Żurawina ma właściwości oczyszczające organizm z toksyn. Sok żurawinowy zalecany jest podczas kuracji odchudzających, dolegliwości menstruacyjnych i w okresie menopauzy.

Istnieją jednak przeciwwskazania spożywania żurawiny i jej przetworów. Jest to owoc bogaty w szczawiany, krystalizujące się w większym stężeniu, dlatego powinny go unikać osoby z kamicą nerkową i z osteoporozą, bowiem szczawiany blokują wchłanianie wapnia przez organizm. Osoby, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe, zawierające warfarynę, powinny wystrzegać się żurawiny, która nasila działanie tych leków i może to skutkować krwotokiem. Przed wdrożeniem żurawiny do diety leczniczej zawsze należy zasięgnąć porady lekarza.

Żurawiny w naszej kuchni

Gotowy, naturalny sok żurawinowy, bez dodatku cukru i konserwantów, można kupić w sklepach ze zdrową żywnością i w aptekach. Sprzedawany jest zawsze w szklanych butelkach z ciemnego szkła. Na dnie może utworzyć się niewielki osad; jest on naturalny i nie ma wpływu na jakość soku.

W kuchni polskiej najbardziej znanym zastosowaniem żurawiny jest konfitura, podawana do pieczonych mięs i drobiu. Na 1 kg żurawiny potrzeba 0,5 kg winnych jabłek i 1 kg cukru. Świeżą żurawinę trzeba zaparzyć wrzątkiem w misce lub zamrozić, wówczas stracą na cierpkości i goryczce. Z cukru i szklanki wody gotuje się syrop, do którego wsypuje się żurawinę, zagotowuje i zmniejsza ogień tak, aby zawartość garnka "mrugała". Tworzący się szum trzeba zbierać i dość często mieszać konfiturę, aby uniknąć przypalenia. Po około 30 minutach od zagotowania dokłada się obrane i pokrojone w ósemki jabłka. Dalej gotuje się, aż jabłka staną się szkliste, również mieszając. Gorącą konfiturę rozkłada się do wyprażonych w piekarniku słoików i zakręca. Nie wymagają pasteryzowania.

Na Kresach Wschodnich popularnym deserem po wieczerzy wigilijnej zawsze był kisiel żurawinowy. Można go bez trudu zrobić w domu, kisiel z torebki nigdy nie będzie tak smaczny, a do tego jest pełen chemii. Na domowy kisiel potrzeba 300 g żurawiny (świeżych lub mrożonych), 400 ml wody, kilka goździków i laskę cynamonu i 2 łyżki (płaskie) mąki ziemniaczanej. Owoce rozgniata się w rondlu, zalewa wodą razem z cynamonem i goździkami i gotuje na wolnym ogniu (wodę trzeba uzupełniać). Kiedy żurawiny prawie się rozgotują, usuwa się goździki i cynamon, a zawartość rondla cedzi się przez płótno, starannie wyciskając. Otrzymany płyn odstawia się do ostygnięcia.

Następnie należy odlać z odwaru 1/3 szklanki. Resztę płynu ponownie zagotowuje się w rondelku i dosładza do smaku, w 1/3 szklanki zimnego rozrabia się mąkę ziemniaczaną i wlewa do gotującego się płynu, intensywnie mieszając, aż odpowiednio zgęstnieje. Rozkłada się do pucharków i podaje ostudzony z dodatkiem słodkiej śmietanki.

Jeśli nie mamy czasu na samodzielne przygotowywanie posiłków z wykorzystaniem sezonowych, a więc najzdrowszych, owoców i warzyw (w tym żurawiny), warto skorzystać z usług specjalistów i zamówić codzienny catering z dostawą do domu. Dieta pudełkowa w Warszawie to rozwiązanie dla wszystkich, którzy nie mają czasu na gotowanie, i którym zależy na zdrowym odżywianiu.