Zanieczyszczenie powietrza jest jednym z największych problemów współczesnego świata. Ogromna ilość fabryk nieprzestrzegających narzuconych im norm emisji w połączeniu z wysokimi kosztami paliw stałych, przez które wiele osób decyduje się na zakup niskiej jakości węgla czy spalanie śmieci w okresie jesienno-zimowym, przyczyniły się do znacznego zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju. Najczęściej przybierają one postać smogu, który jest niebezpieczny dla naszego życia i zdrowia.



Smog zaliczany jest do nienaturalnych zjawisk atmosferycznych, które powstają na skutek działalności człowieka. W tym przypadku mowa o współistnieniu pyłów i związków chemicznych w naszej atmosferze. Najczęściej w zanieczyszczonym powietrzu znajdują się duże ilości dwutlenku siarki, dwutlenku węgla, tlenki azotu i pyły, co wpływa na jakość powietrza.

Świadomość społeczeństwa powinna być stale rozwijana, by uzmysłowić ludziom ogromny wpływ ochrony środowiska na ich życie i zdrowie. Regularne monitorowania jakości powietrza czy alarm smogowy mają pomóc w zobrazowaniu skali problemu, z którym mamy do czynienia od wielu lat.

Źródła zanieczyszczenia powietrza

Za zanieczyszczenie powietrza odpowiadają wszystkie substancje stałe, ciekłe lub gazowe, które znajdują się powietrzu w ilości większej niż ich średnia zawartość, powodując alarm smogowy. Natomiast same zanieczyszczenia powietrza dzielą się na gazowe i pyłowe. Mogą one w krótkim czasie skazić bardzo duży obszar i wpłynąć na jakość powietrza, dzięki swojej mobilności, oddziałując tym samym negatywnie na zdrowie ludzi, zwierząt, roślin, a nawet gleby i wody.

Za główne źródła zanieczyszczeń powietrza uważa się:

• źródła naturalne,


• przemysł energetyczny,


• uprzemysłowienie,


• przemysł transportowy,


• wzrost liczby ludności,


• niską emisję,


• wydobycie i transport surowców,


• przemysł rafineryjny,


• cementownie,


• ruch samochodowy,


• chemiczna konwersja paliw,


• przemysł chemiczny,


• przemysł metalurgiczny,


• składowiska odpadów i surowców.

Zanieczyszczenia powietrza są bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia ludzi, ponieważ przedostają się do organizmu na skutek naturalnego procesu oddychania. Wywołują schorzenia ze strony układu oddechowego i krążenia, przyczyniają się do powstawania alergii i występowania zaburzeń reprodukcji.

Zanieczyszczenia powietrza odpowiadają za wtórne zanieczyszczanie wody i gleby, a także za zmiany klimatyczne. Przyczyniają się również do zwiększenia kwasowości wody pitnej oraz większego występowania w niej miedzi, ołowiu, cynku, kadmu i glinu. Zakwaszona woda niszczy instalacje wodociągowe i wypłukuje z niej substancje toksyczne, które trafiają do naszych kranów.

Zanieczyszczone powietrze wpływa również na świat roślin, zaburzając procesy oddychania, transpiracji oraz fotosyntezy.

Skutki zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza działają negatywnie nie tylko na zdrowie ludzi i zwierząt, przyczyniając się do ich przedwczesnej śmierci, ale wpływają też na zachodzące zmiany klimatyczne, takie jak:

• Smog - jest to zanieczyszczone powietrze, w którym znajdują się wysokie stężenia toksycznych gazów oraz pyłów. Powstaje na skutek niskiej emisji oraz ruchu samochodowego.


• Dziura ozonowa - ilość ozonu na wysokości około 20 km, przede wszystkim, w obrębie bieguna południowego spada od końca lat 80. Dostępne dane donoszą, że tempo spadku wynosi około 3% w skali roku. Powłoka ozonowa ma ogromne znaczenie, ponieważ stanowi naturalny filtr, odpowiadający za ochronę żywych organizmów przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego.


• Kwaśne deszcze - to opady atmosferyczne o niskim pH, w których składzie znajduje się kwas siarkowy. Przyczynia się do wyniszczania fauny i flory, niszczenia architektury, a także degradacji gleby.


• Odory - to nic innego jak nieprzyjemne zapachy, na które składają się różne związki, występujące w niewielkich ilościach, ale w połączeniu bardzo uciążliwe. Ich wpływ na ludzi jest psychosomatyczny.


• Efekt cieplarniany - zjawisko odpowiadające za wzrost temperatury planety. Do jego powstawania przyczyniają się gazy atmosferyczne, nazywane również cieplarnianymi, które wpływają na ograniczenie promieniowania cieplnego na powierzchni ziemi oraz w dolnych warstwach atmosfery do przestrzeni kosmicznej. Efekt ten jest nawiązaniem do zjawiska, które zachodzi w szklarni, gdzie temperatura wewnątrz jest wyższa niż na zewnątrz. Naturalnie zachodzący efekt cieplarniany jest zjawiskiem korzystnym dla planety, ponieważ podnosi on temperaturę Ziemi o około 15 stopni. Termin ten odnosi się zazwyczaj jedynie do skutków działalności człowieka - naturalny efekt jest pomijany.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce

Stan jakości powietrza w naszym kraju pozostawia wiele do życzenia. W okresie jesienno-zimowym niska emisja daje o sobie znać. Wiele osób ma problemy z oddychaniem, nasilają się również objawy ze strony układu nerwowego, krwionośnego i oczywiście oddechowego. Dlatego osoby najbardziej podatne na działanie smogu, zachęca się do monitorowania jakości powietrza i tym samym unikania przebywania na zewnątrz w chwilach najwyższego stężenia zanieczyszczeń.

Powstawaniu zanieczyszczeń powietrza sprzyja niska emisja, zabudowanie kanałów wentylacyjnych oraz umiejscowienie w niecce. Z taką sytuacją spotykamy się w Krakowie, gdzie problem smogu występuje niezmiennie od wielu lat. Swobodny przepływ powietrza jest tam znacznie utrudniony, co w połączeniu z wysokim stężeniem zanieczyszczeń powietrza doprowadza do powstawania smogu. Dlatego też od 1 września 2019 roku wprowadzono w tym mieście całkowity zakaz palenia węglem i drewnem, co ma ograniczyć niską emisję oraz przyczynić się do ochrony środowiska. Specjaliści zapowiadają, że realna poprawa jakości powietrza w Krakowie może nastąpić dopiero za około 10 lat. Szczególnie, że nadal ogromny problem stanowią okoliczne miejscowości, w których takowy zakaz nie obowiązuje.

Zanieczyszczenie powietrza pyłami zawieszonymi

Pyły zawieszone są mieszaniną cząstek ciekłych i stałych. Mogą one przebywać w atmosferze w stanie zawieszonym przez bardzo długi czas. Są niebezpieczne dla naszego życia i zdrowia głównie ze względu na ich niewielkie wymiary, które z łatwością przenikają do układu oddechowego, płuc, krwiobiegu, a nawet mózgu.

Pył PM2,5 składa się z niewielkich cząsteczek, których średnica nie przekracza 2,5 mikrometra. Jest to najbardziej niebezpieczny rodzaj pyłu zawieszonego, ponieważ bardzo szybko i bez większych problemów przedostaje się on do układu oddechowego i krwiobiegu, powodując jego zatrucie. Jego głównym źródłem są paleniska domowe oraz transport drogowy.

Z kolei pył PM10 to cząsteczki nie większe niż 10 mikrometrów, jest on zatem większy niż PM2,5. Przedostaje się głównie do płuc. Jego źródłem powstawania jest niska emisja, czyli spalanie niskiej jakości paliw stałych, a także ruch drogowy - szczególnie pojazdy z silnikami wysokoprężnymi, które nie posiadają filtrów cząstek stałych.

Zanieczyszczone powietrze przyczynia się do powstawania chorób ze strony układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Ponadto sprzyja pojawianiu się problemów neurologicznych oraz obniżeniu średniej długości życia. Szczególnie osoby starsze i chore, a także młodzież i dzieci powinny unikać długotrwałego przebywania na zewnątrz.

Zaostrzane przepisy ograniczyły emisję pyłu przez przedsiębiorstwa, jednak niska emisja ma ogromny wpływ na powstawanie zanieczyszczeń powietrza. Same pyły zawieszone są konsekwencją spalania niskiej jakości węgla, śmieci oraz drewna w przestarzałych piecach w domowych kotłowniach. Dlatego też ich największe stężenie odnotowywane jest przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym.

Rodzaje smogu

Do tej pory odnotowano dwa rodzaje smogu - londyński, występujący zimą oraz typu Los Angeles, pojawiający się latem przy dużym natężeniu ruchu. Różnią się one zawartymi w nich szkodliwymi związkami, a także czynnikami, które je wywołują i porą roku. Jakość powietrza na świecie również pozostawia wiele do życzenia. Zaobserwowane rodzaje smogu uzyskały nazwy od miejsc, w których odnotowuje się największy problem z nimi. Wprawdzie w Anglii podjęto działania mające na celu zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza w związku z czym, od momentu wystąpienia wielkiego smogu londyńskiego, jakość powietrza uległa tam znacznej poprawie.

Smog londyński pojawia się w okresie jesienno-zimowym, najczęściej od września lub października do marca bądź kwietnia. Związany jest z inwersją temperatur, która polega na wzroście temperatury powietrza wraz z wysokością. Na smog londyński składają się tlenki azotu, tlenek siarki, tlenki węgla, pyły i sadza.

Natomiast smog tylu Los Angeles powstaje głównie latem, w towarzystwie dużego ruchu samochodowego. Ten rodzaj smogu nazywany jest również smogiem fotochemicznym. Składają się na niego: tlenki azotu, tlenki węgla i węglowodory.

Ochrona przed zanieczyszczeniami powietrza

Szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy zanieczyszczenia powietrza są widoczne w wielu miejscach gołym okiem, chcemy chronić siebie i swoich bliskim przed ich zgubnym działaniem. W tym celu kupujemy maseczki antysmogowe i montujemy w domu oczyszczacze powietrza. Trzeba jednak pamiętać, że oba te sposoby uzupełniają się poniekąd ze sobą, ale nie są też wolne od wad.

Maseczki antysmogowe nosimy na zewnątrz, by zaraz po wejściu do budynku je ściągnąć. Nie oznacza to jednak, że stan jakości powietrza wewnątrz jest lepszy niż ten na zewnątrz. Jeżeli budynek nie posiada sprawnej wentylacji wówczas powietrze pełne jest dwutlenku węgla i wilgoci, a nieprzyjemny mikroklimat wpływa na pogorszenie się samopoczucia. Pamiętajmy, że nawet, gdy wentylacja grawitacyjna działa prawidłowo, zaciąga do wnętrza budynku powietrze z zewnątrz, które nie zostaje w żaden sposób oczyszczone. Tym samym oddychamy takim samym, a niekiedy nawet bardziej, zanieczyszczonym powietrzem przebywając wewnątrz budynku.

Z kolei oczyszczacze powietrza są dobrym aczkolwiek drogim rozwiązaniem. W przypadku większych budynków, musiałyby się one znajdować w niemal każdym pomieszczeniu, by ich działanie było odczuwalne. Zdecydowanie korzystniejszą opcją jest montaż rekuperacji, czyli wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Mamy wówczas pewność, że wentylacja budynku odbywa się prawidłowo i regularnie, bez względu na porę roku. Ponadto powietrze nawiewane zostaje wstępnie ogrzane oraz przefiltrowane, dzięki czemu nie dochodzi do strat ciepła, a mieszkańcy mogą cieszyć się powietrzem wolnym od zanieczyszczeń.

Szczegółowe informacje na temat rekuperacji znajdziecie tutaj.

Podsumowanie

Zanieczyszczenie powietrza jest ewidentną winą człowieka. Aby ograniczyć ilość szkodliwych substancji, które wdychamy, konieczne są zmiany przepisów i edukowanie społeczeństwa na temat negatywnych skutków spalania śmieci.