Zachowek- zagadnienia ogólne

Instytucja zachowku została wprowadzona w celu zapewnienia ochrony dla osób najbliższych dla spadkodawcy- jego zstępnych, małżonka oraz rodziców. Co do zasady, mają oni otrzymać jakąś część przysługującego im spadku niezależnie od woli zmarłego wyrażonej w testamencie. Muszą spełnić jednak wymogi wskazane w sposób wyczerpujący w Kodeksie cywilnym. Wskazanej osobie najbliższej przysługiwać będzie zachowek, jeżeli w danej konkretnej sytuacji dziedziczyłaby z mocy ustawy. Przykładowo, jeżeli spadkodawca pozostawił żonę i dzieci, a w testamencie ustanowił innego spadkobiercę, to jedynie dzieciom będzie przysługiwał zachowek z pominięciem rodziców. Uprawnienie do zachowku przyjmuje postać roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wartości połowy lub dwóch trzecich udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionym, gdyby doszli do dziedziczenia z ustawy.

Osoba uprawniona do zachowku może przenieść w drodze umowy na inną osobę przysługującą jej z tego tytułu wierzytelność do spadkobiercy.

Uprawniony do zachowku, jeżeli nie jest możliwe ugodowe załatwienie sprawy, musi wytoczyć powództwo do sądu o zachowek. Należy pamiętać, że sprawa o zachowek nie może być rozstrzygnięta w postępowaniu o dział spadku oraz, co oczywiste, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać jasno z treści testamentu. Należy pamiętać, że roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się w terminie pięciu lat od chwili otwarcia spadku (do roku 2011 termin przedawnienia wynosił trzy lata). Artykuł przygotował: Adwokat Krzysztof Kudlicki Wspólnik Rodzewicz Kudlicki Kancelaria Adwokacka Spółka Partnerska